خودکشی به عنوان یکی از معضلات و ناهنجاری های اجتماعی از جمله موضوعاتی است که به انحای مختلف از طریق رسانه ها با طرح و بیان دیدگاه های کار شناسی و ارائه مقاله و گزارش مورد بررسی قرار می گیرد اما آنچه مسلم است تاثیر طرح موضوعاتی از این دست در صنعت سینما هم در حوزه سینمای بلند داستانی و هم سینمای مستند صدچندان است و این تاثیر زمانی بیشتر می شود که این موضوعات از سوی سینماگران نام آشنا مورد بررسی قرار گیرد.

بهنوش بختیاری بازیگر سینما و تلویزیون این روز ها نخستین تجربه کارگردانی خود در عرصه سینما را با ساخت فیلم مستند «فصل انگور» کسب می کند. این فیلم مستند معضل خودکشی در ایران را بررسی می کند و کارگردان سراغ افرادی رفته که در گذشته اقدام به خودکشی کرده اما نجات یافته اند.

گفتگو با بهنوش بختیاری را از نظر می گذرانید:
بهنوش بختیاری را بیش از هر عنوانی به عنوان بازیگر سینما و تلویزیون می شناسیم. چه اتفاقی افتاد که سراغ ساخت مستندی با موضوع خودکشی رفتید؟
خودکشی از جمله پدیده های شومی است که در طول زمان به انحای مختلف وجود داشته اما متاسفانه در چند سال اخیر به دلیل مشکلات روحی که ناشی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی است، شاهد بودیم که دامنه این پدیده به زندگی هر یک از ما نزدیک شده و حتی خود من شاهد خودکشی برخی از نزدیکانم بوده ام.

در صحبت های خود اشاره کردید که در زندگی شخصی، تجربه خودکشی نزدیکان را داشته اید. آیا خودکشی این افراد ناشی از همان فقر فرهنگی و اجتماعی بود؟
- نه به هیچ عنوان و یا حداقل من آن ها را اینگونه نشناخته بودم.
 بهنوش بختیاری

بهنوش بختیاری

چطور؟
در برخوردهایی که داشتم متوجه هوش اجتماعی بالای آن ها شده بودم و افرادی با رفتارهای متعادل و دوست داشتنی بودند. به همین دلیل وقتی خبر خودکشی آن ها را می شنیدم به معنای واقعی تعجب می کردم. ضمن اینکه خود من به لحاظ اعتقادی، عرفی، انسانی و شرعی این معضل را مردود می دانم چون معتقدم نا امید شدن از لطف و کمک پروردگار گناهی بزرگ است.

البته ظاهر افراد در میزان تمایل برای خودکشی ملاک نیست و این رفتارهای متعادل می توانسته ظاهری باشد.

به همین دلیل زمانی که چرایی اقدام به این عمل از سوی آن ها را مورد بررسی قرار می دادم مدام این سئوال ایجاد می شد که چه شرایطی بر زندگی این افراد گذشته که به خودکشی دست زده اند. خودکشی عمل سنگینی است چراکه انسان عزیز ترین گوهر وجود یعنی جان خود را داوطلبانه از خود می گیرد و این اقدام علاوه بر اینکه گناه بزرگی محسوب می شود هیچ عقل سلیمی آن را تایید نمی کند ولی در عین حال نمی توان شرایط زندگی و میزان ظرفیت افرادی را که دست به خودکشی می زنند، نادیده گرفت.

در مجموع تحقیقاتی که برای ساخت مستند «فصل انگور» داشتید بزرگ ترین عامل خودکشی چه بود؟
نتیجه بررسی های در مطالعات و گفتگوهایی که با روان شناسان و جامعه شناسان داشتم در مرد و زن متفاوت بود.

بهنوش بختیاری در حال ساخت فیلم

توضیح می دهید؟
طبق تحقیقاتی که انجام داده ام اغلب افراد چه مرد و چه زن درصدی از افسردگی را دارند که این افسردگی در زن و مرد و در سنین مختلف متفاوت است. تحقیقاتی که برای «فصل انگور» داشتم حکایت از آن داشت که خودکشی در سنین کمتر برای نمره در مدرسه و یا مشکلات عاطفی دوران نوجوانی بوده است. البته با بالا رفتن نمودار سنی افراد، انگیزه های خودکشی نیز تغییر کرده که در این موارد مشکلات جنسی، خیانت دیدن در روابط، تبادل مقام و منصب و همچنین وجود روابط مریض بین افراد از مهم ترین دلایل خودکشی محسوب می شود.

از چه زمانی تحقیقات را آغاز کردید و در انجام تحقیقات «فصل انگور» سراغ چه کسانی رفتید؟
از اوایل سال جاری (سال 92) تحقیقات را آغاز کردم و در این راه با افراد بسیاری صحبت کردم. سراغ جامعه شناس و آسیب شناسان اجتماعی نیز رفتم و با خانواده افرادی که خودکشی کرده بودند صحبت کردم و کسانی هم که دست به خودکشی زده بودند اما ناموفق بودند نیز جزو تحقیقات این فیلم مستند بودند.

اما حرف من این است که معضل خودکشی مسئله ای است که باید فیلم های مختلفی از زوایای متفاوتی در این مورد ساخته شود و نمی توان این معضل را در نود دقیقه به طور کامل تعریف کرد. در «فصل انگور» چند نمونه از موارد خودکشی تعریف می شود و تلاشم این است که در این فیلم مستند نشان دهم برای هر مشکلی یک راه حلی وجود دارد و خودکشی بهترین راه نیست بلکه بد ترین راه است.  
 

بهنوش بختیاری درحال فیلمبرداری

انواع خودکشی هایی که در این فیلم به آن اشاره کرده اید چه بوده است؟
مشکلات عاطفی اغلب در خانم ها و مشکلات اقتصادی در آقایان از دلایل اصلی دست زدن به این اقدام است که سعی کردم تا جایی که توانم در کارگردانی اجازه می دهد گوشه ای از این معضلات را نشان دهم.

سوژه هایی که برای حضور مقابل دوربین انتخاب کردید از چه طیفی بودند؟
تقریبا از همه طیف های اجتماع بودند. نکته قابل توجه اینکه از طیف افراد روشنفکر و تحصیل کرده تا افراد کم آگاه و ناآگاه هم در بین سوژه ها دیده می شد. در بین این سوژه ها افرادی بودند که به دلیل بارداری های نامشروع، ایدز، استعمال مواد مخدر چون شیشه و کوکائین دست به خودکشی زده بودند.

ساختار مستند «فصل انگور» چگونه است؟
مصاحبه با کسانی که دست به خودکشی زده اما ناموفق بودند و خانواده کسانی که خودکشی کرده بودند اسکلت اصلی فیلم را تشکیل می دهد اما به طور قطع این عمل را در «فصل انگور» محکوم می کنم. فیلم با یک آیه از قرآن و تولد یک نوزاد آغاز می شود چراکه به وجود پروردگار ایمان و اعتقاد راسخ دارم.