مشکلات مربوط به ازدواج و روابط عاطفی از عمده دلیل مراجعه افراد به روانشناسان و متخصصین بهداشت روانی است. زوج درمانی راهی است برای حل این مشکلات و تنازعات میان زوجهایی که خود توانایی حل آنها را ندارند. در یک فرایند زوج درمانی، زن و شوهر و یک نفر متخصص روانی حضور دارند و درباره تفکرات و احساستشان صحبت میکنند.

در زوج درمانی هدف این است که زن و مرد یکدیگر را بهتر درک کنند و اگر خواهان تغییری هستند به آنها برای انجام این تغییر کمک شود. در این مقاله بیشتر درباره این شیوه درمانی صحبت خواهیم کرد.

زوج درمانی فقط شامل زن و شوهر میشود؛ فرزندان خود به طرق مختلف در معرض مشکلات میان والدین قرار میگیرند که این مساله ممکن است باعث نگرانی و اضطراب آنها شود و مشکلاتی را بوجود بیاورد که موجب بهبود رابطه والدینشان شود یا باعث شود که پدر و مادر بیشتر به آنها توجه کنند.

درمانی که علاوه بر والدین، بچه ها را نیز در بر بگیرد، خانواده درمانی نام دارد که برخلاف زوج درمانی، تاکید آن بر روی روابط میان اعضای خانواده است. گاهی هم در آن مسائل زناشویی مورد بحث قرار میگیرد که در این موارد باید مراقب بود بچه ها فراموش نشوند.

زوج درمانی ممکن است توسط روانپزشکان، روانشناسان، پرستاران، مشاوران روحانی  و در کل کسانی که دوره این کار را دیده اند و تعلیم یافته اند، انجام شود.

در این شیوه، درمانگر فرض میکند که ناراحتی و مشکلاتی که یک زوج با آن مواجه هستند علاوه بر مسائل شخصی، دلایل دیگری نیز دارد. زوجهای حاضر در این درمان، ممکن است در مورد فاصله عاطفی، مشکل در برقراری ارتباط، خیانت، حسادت، مشکلات جنسی و بکارگیری خشونت اعتراض داشته باشند. درمانگر کمک میکند که زوجها مشکلات موجود را بررسی کنند و در مورد تغییراتی که لازم است تصمیم بگیرند و سعی میکنند سو تفاهم ها و انتظارات نادرستی که باعث این اختلافات شده است را مرتفع کنند.

• سیستمهای خانوادگی

ایده سیستمهای خانوادگی قبلا نظریه غالب در این زمینه بود و امروزه نیز به عنوان یک راهنمای کلی، متخصصین این حوزه را کمک میکند. این نظریه، الگوهای ارتباطی و اعمالی و رفتاری که محیط خانواده را تقویت میکند، را مورد تاکید قرار میدهد.

در زوجهایی که مشکل دارند و اصطلاحا ناشاد هستند، این الگو تغییرات را نمی پذیرد، همانطور که علائم شخصیتی ممکن است مانع تغییر شود. ممکن است زوجها به طور ناخواسته قواعدی برای خود وضع کرده باشند که عملکرد درستی ندارند. شخض درمانگر به زوجین کمک میکند که این قواعد را بشناسند و در صدد تغییر آن برآیند.

هنگامی که دو نفر در برقراری ارتباطات کلامی و غیرکلامی دچار مشکل هستند ممکن است در مورد طرف مقابلشان دچار اشتباه شوند و تصور کنند که طرفشان چیزهایی را پذیرفته، در حالی که نپذیرفته. مثلا مرد ممکن است فکر کند که زنش با اینکه او تا دیروقت سر کار بماند مشکلی ندارد، درحالی که زنش فکر میکند او باید هنگام شام در خانه باشد. این عدم برقراری ارتباط درست، باعث بروز چنین سوتفاهم هایی میشود. چنین سو تفاهم هایی ممکن است در مسائل جنسی، مسائل مالی و در مورد فرزندان نیز بوجود بیاید.

درمانگرهایی که از ایده سیستمهای خانواده بهره میبرند مفهومی به نام پیوند دوسویه را مطرح میکنند، یعنی زوج پیامهایی متناقض به هم ارسال میکنند، یک پیام چیزی است که اظهار میشود و پیام دیگر از طریق ارتباط عاطفی منتقل میشود. چنین پیامهای متناقضی رابطه با در خطر قرار میدهند و نباید مورد پذیرش زوج قرار بگیرند.

• زوج درمانی رفتاری

رفتار درمانی به سه شکل به زوجین کمک میکند: تبادل رفتاری، تعلیم ارتباط و  آموزش مشکل گشایی

در تبادل رفتاری، به زن و مرد کمک میشود که هر کدام برای طرف مقابل یک تغییر مثبت را تعیین کنند و سعی کنند با همکاری آن را اجرا کنند. درمانگر آنها را تشویق به وفای به عهد خود تا پایان میکند. تعلیم ارتباط به زوجین کمک میکند که حساسیت های همدیگر را درک کنند و نیازهایشان را برای یکدیگر بیان کنند. آموزش مشکل گشایی هم به زوجین کمک میکند موارد تعارض آفرین را مشخض کنند و با گفتگو و مذاکره راه حل آن را بیابند.

درمانگرهای رفتاری همچنین طریقه واکنش نشان دادن به رفتار نادرست را نشان میدهند و برای آن از شیوه بازسازی شناختی استفاده میکنند که در آن تفسیر هر کس از رفتارهای طرف مقابل تغییر داده میشود.  در واقع آنها یاد میگیرند از کلمات هرگز و همیشه استفاده نکنند، بدون بررسی شواهد یکدیگر را متهم نکنند و عواقب اتهام زنی و رفتار بر اساس فرضیات را در نظر داشته باشند.

• زوج درمانی عاطفی

این نوع درمان بیش از رفتار، عواطف را در نظر میگیرد. درمانگر از زوجین میخواهد تا عواطفی که موجب بروز تعارض میشوند شناسایی کنند تا بتوانند آنها را متوقف کنند. آنها آسیب پذیری خودرا بیان میکنند و احساستی که برایشان قابل پذیرش نیست بروز میدهندف سپس به دنبال راه حل آن میروند.

راه حل، اغلب قطع کردن این چرخه و رهایی از انعطاف ناپذیری در پاسخ به عواطف است. برای مثال تقابل میان یک فرد خشمگین، منتقد و همیشه شاکی را با یک فرد منزوی با روحیه تدافعی در نظر بگیرید. درمانگر کمک میکند فرد عصبانی درک کند که در برقراری ارتباط بدون عصبانی شدن ناتوان است.

• شیوه روان پویشی

این شیوه بر این اساس است که نحوه رفتار افراد بزرگسال با یکدیگر، تحت تاثیر الگوهای تثبیت شده دوران کودکی آنهاست؛ الگوهایی که به طور ناخوآگاه تحت تاثیر رفتارهای خانوادگی فرا گرفته است. درمانگر تمایلات ناخودآگاه و واکنشهای تدافعی که اغلب ناخودآگاه هستند، تاکید میکند. این واکنشها، از ابراز کامل تمایلات جلوگیری میکنند و آنها را به سوی انحراف میکشانند.

به عنوان مثال مردهایی هستند که توانایی تحمل وابستگی و ضعفهای خود را ندارند و برای جبران این مساله به سلطه جویی و عدم انعطاف، سعی در نمایش قدرت دارند. روان پویشی، دلیل این رفتارها را در کودکی فرد میداند.

• نقش درمانگرها

درمانگر سعی میکند که سو تفاهم ها و عدم درک درست بین زن و مرد را برای آنها مشخص کند که این امر موجب میشود نگاه جدیدی میان آنها شکل بگیرد و با شناسایی صحیح رفتار و احساست خود، راه حل مشکلات را راحت تر بیابند.

مشکلات شخصی مانند عدم اعتماد به نفس، بیماری، استرس و ... میتواند روی رابطه زن و مرد و زندگی مشترکشان تاثیر بگذارد. بنابراین باید در جستجوی کمک باشند تا مسائل یکدیگر را درک کنند. درمانگر نیز با شنیدن دیدگاه های هر دو نفر و بررسی آنها، درمان فردی یا زوجی ارائه میدهد. باید بدانید که جستجوی کمک برای درمان مشکلات شخصی یا مسائل زناشویی، به معنای دیوانگی یا مریضی روانی شما نیست، بلکه به معنای این است که شما بزرگ شده اید و آمادگی حل مشکلات و مسایل را دارید.

عوامل روانی و مشکلاتی که زوج به طور مشترک با آن روبرو هستند اغلب ارتباطات پیچیده ای با هم دارند. اغلب رابطه بوسیله انزواجویی، افسردگی، رفتار تهاجمی، اضطراب و .. به خطر می افتد. تعارضات دیگر میان زوجین، باعث تشدید این علائم میشود.

درمان هایی مانند آموزش آرامش بخشی، قرار دادن در معرض تنش و پاسخ ندادن به آن و بازسازی مجدد شناخت میتواند مفید باشند و درمانگر در پروسه درمان، تغییرات را بررسی میکند. اغلب زوج درمانی با درمانهای فردی ترکیب میشود. وجود خشونت شدید باعث میشود درمانها به صورت جداگانه صورت بگیرد.

کلیدواژه ها : زوج درمانی چیست ، زوج درمانی هیجان مدار ، زوج درمانی PDF ، زوج درمانی شناختی و رفتاری ، زوج درمانی گاتمن ، زوج درمانی هیجان محور ، زوج درمانی رفتاری ، زوج درمانی گلاسر ، زوج درمانی سیستمی ، زوج درمانی رفتاری تلفیقی ، زوج درمانی بوذن